エレファント・ビジュアライザー調査記録

ビジュアルプログラミングで数式の変形を表すことを考えていくブロクです。

集合の計算(2)

続いて「エレファントな整数論(20)」(の前半)の議論について考えます。

集合と写像

 f \in \mathfrak{P}(X \times Y) A \subseteq B \subseteq X のとき
 \begin{eqnarray*}
\overline{f}(A) & = & \{ y \in Y \mid \exists x \in A (\langle x,y \rangle \in f)\} \\
 & = & \{ y \in Y \mid \exists x \in A (\langle x,y \rangle \in f) \land \forall x \in X(x \in A \implies x \in B)\} \\
 & \subseteq & \{ y \in Y \mid \exists x \in B (\langle x,y \rangle \in f)\} \\
 & = & \overline{f}(B) \\
\end{eqnarray*}
が成り立ちます。

 f: X \to Y A, B \subseteq X U, V \subseteq Y とします。 f(A) f^{-1}(U) について以下のことが成り立ちます(これらは上記の記法では  \overline{f}(A) \overline{f^{-1}}(U) となり、以下このように書くこともあります)。

  •  f(A) = \{ y \in Y \mid \exists a \in A ( x = f(a) ) \}
  •  f^{-1}(U) = \{ x \in X \mid f(x) \in U \}

上記の  f \in \mathfrak{P}(X \times Y) の場合の結果から以下のことが成り立ちます。

  •  A \subseteq B \implies  f(A) \subseteq f(B)
  •  U \subseteq V \implies  f^{-1}(U) \subseteq f^{-1}(V)

まず、集合の演算の定義から以下のことが成り立ちます。

  •  A \cap B \subseteq A
  •  A \cap B \subseteq B
  •  A \subseteq C, A \subseteq D \implies A \subseteq C \cap D
  •  A \subseteq A \cup B
  •  B \subseteq A \cup B
  •  A \subseteq C, B \subseteq C \implies A \cup B \subseteq C

よって

  • (1')  f(A \cap B) \subseteq f(A) \cap f(B)
  • (2')  f(A \cup B) \supseteq f(A) \cup f(B)
  • (3')  f^{-1}(U \cap V) \subseteq f^{-1}(U) \cap f^{-1}(V)
  • (4')  f^{-1}(U \cup V) \supseteq f^{-1}(U) \cup f^{-1}(V)

が成り立ちます。

 f: X \to Y X の部分集合系  (A_\lambda \mid \lambda \in \Lambda) Y の部分集合系  (U_\mu \mid \mu \in M) に対して集合の演算の定義から以下が成り立ちます。

  •  \displaystyle B \subseteq \bigcap_{\lambda \in \Lambda} A_\lambda \iff \forall \lambda \in \Lambda ( B \subseteq A_\lambda )
  •  \displaystyle \bigcup_{\mu \in M} U_\mu \subseteq V \iff \forall \mu \in M ( U_\mu \subseteq V )

よって

  • (5')  \displaystyle f(\bigcap_{\lambda \in \Lambda} A_\lambda) \subseteq \bigcap_{\lambda \in \Lambda} f(A_\lambda)
  • (6')  \displaystyle f(\bigcup_{\lambda \in \Lambda} A_\lambda) \supseteq \bigcup_{\lambda \in \Lambda} f(A_\lambda)
  • (7')  \displaystyle f^{-1}(\bigcap_{\mu \in M} U_\mu) \subseteq \bigcap_{\mu \in M} f^{-1}(U_\mu)
  • (8')  \displaystyle f^{-1}(\bigcup_{\mu \in M} U_\mu) \supseteq \bigcup_{\mu \in M} f^{-1}(U_\mu)

が成り立ちます。

ここで再び  f \in \mathfrak{P}(X \times Y) の場合を考えると
 \begin{eqnarray*}
\overline{f}(\bigcup_{\lambda \in \Lambda} A_\lambda)
 & = & \left\{ y \in Y \middle\vert \exists x \in X \left( \langle x,y \rangle \in f \land x \in \bigcup_{\lambda \in \Lambda} A_\lambda \right) \right\} \\
 & = & \{ y \in Y \mid \exists x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \land \exists \lambda \in \Lambda (x \in A_\lambda) ) \} \\
 & = & \{ y \in Y \mid \exists x \in X ( \exists \lambda \in \Lambda ( \langle x,y \rangle \in f \land x \in A_\lambda ) ) \} \\
 & = & \{ y \in Y \mid \exists \lambda \in \Lambda ( \exists x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \land x \in A_\lambda  ) ) \} \\
 & = & \bigcup_{\lambda \in \Lambda} \{ y \in Y \mid \exists x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \land x \in A_\lambda ) \} \\
 & = & \bigcup_{\lambda \in \Lambda} \overline{f}(A_\lambda) \\
\end{eqnarray*}
が成り立ちます。

よって

  • (2)  f(A \cup B) = f(A) \cup f(B)
  • (4)  f^{-1}(U \cup V) = f^{-1}(U) \cup f^{-1}(V)
  • (6)  \displaystyle f(\bigcup_{\lambda \in \Lambda} A_\lambda) = \bigcup_{\lambda \in \Lambda} f(A_\lambda)
  • (8)  \displaystyle f^{-1}(\bigcup_{\mu \in M} U_\mu) = \bigcup_{\mu \in M} f^{-1}(U_\mu)

が成り立ちます。

 f \in \mathcal{B}^-(X, Y) とし  A \subseteq X y \in Y をとります。
 \langle x_0,y \rangle \in f を満たす  x_0 \in A が存在するとすると、
 \langle x,y \rangle \in f を満たす  x \in X をとると  f \in \mathcal{B}^-(X, Y) であるから  x = x_0 となり  x \in A となります。
よって  f \in \mathcal{B}^-(X, Y) ならば
 \begin{eqnarray*}
 &   & \{ y \in Y \mid \exists x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \land x \in A ) \} \\
 & \subseteq & \{ y \in Y \mid \forall x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \implies x \in A ) \} \\
\end{eqnarray*}
が成り立ちます。

 f \in \mathcal{B}^+(X, Y) とし  A \subseteq X y \in Y をとります。
 \langle x,y \rangle \in f を満たす  x \in X x \in A を満たすとします。
 f \in \mathcal{B}^+(X, Y) であるから  \langle x_0,y \rangle \in f を満たす  x_0 \in X が存在します。
 x_0 \in A となります。
よって  f \in \mathcal{B}^+(X, Y) ならば
 \begin{eqnarray*}
 &   & \{ y \in Y \mid \exists x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \land x \in A ) \} \\
 & \supseteq & \{ y \in Y \mid \forall x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \implies x \in A ) \} \\
\end{eqnarray*}
が成り立ちます。

よって  f \in \mathcal{B}(X, Y) ならば
 \begin{eqnarray*}
 &   & \{ y \in Y \mid \exists x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \land x \in A ) \} \\
 & = & \{ y \in Y \mid \forall x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \implies x \in A ) \} \\
\end{eqnarray*}
が成り立ちます。

よって
 \begin{eqnarray*}
\overline{f}(\bigcap_{\lambda \in \Lambda} A_\lambda)
 & = & \left\{ y \in Y \middle\vert \exists x \in X \left( \langle x,y \rangle \in f \land x \in \bigcap_{\lambda \in \Lambda} A_\lambda \right) \right\} \\
 & = & \left\{ y \in Y \middle\vert \forall x \in X \left( \langle x,y \rangle \in f \implies x \in \bigcap_{\lambda \in \Lambda} A_\lambda \right) \right\} \\
 & = & \{ y \in Y \mid \forall x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \implies \forall \lambda \in \Lambda (x \in A_\lambda) ) \} \\
 & = & \{ y \in Y \mid \forall x \in X ( \forall \lambda \in \Lambda ( \langle x,y \rangle \in f \implies x \in A_\lambda) ) \} \\
 & = & \{ y \in Y \mid \forall \lambda \in \Lambda ( \forall x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \implies x \in A_\lambda) ) \} \\
 & = & \bigcap_{\lambda \in \Lambda} \{ y \in Y \mid \forall x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \implies x \in A_\lambda) \} \\
 & = & \bigcap_{\lambda \in \Lambda} \{ y \in Y \mid \exists x \in X ( \langle x,y \rangle \in f \land x \in A_\lambda) \} \\
 & = & \bigcap_{\lambda \in \Lambda} \overline{f}(A_\lambda) \\
\end{eqnarray*}
が成り立ちます。

よって

  • (3)  f^{-1}(U \cap V) = f^{-1}(U) \cap f^{-1}(V)
  • (7)  \displaystyle f^{-1}(\bigcap_{\mu \in M} U_\mu) = \bigcap_{\mu \in M} f^{-1}(U_\mu)

が成り立ちます。

以上をまとめると以下のことが成り立ちます。(「集合と位相」定理5.2、問5.4 を参照)

  • (1)  f(A \cap B) \subseteq f(A) \cap f(B)
  • (2)  f(A \cup B) = f(A) \cup f(B)
  • (3)  f^{-1}(U \cap V) = f^{-1}(U) \cap f^{-1}(V)
  • (4)  f^{-1}(U \cup V) = f^{-1}(U) \cup f^{-1}(V)
  • (5)  \displaystyle f(\bigcap_{\lambda \in \Lambda} A_\lambda) \subseteq \bigcap_{\lambda \in \Lambda} f(A_\lambda)
  • (6)  \displaystyle f(\bigcup_{\lambda \in \Lambda} A_\lambda) = \bigcup_{\lambda \in \Lambda} f(A_\lambda)
  • (7)  \displaystyle f^{-1}(\bigcap_{\mu \in M} U_\mu) = \bigcap_{\mu \in M} f^{-1}(U_\mu)
  • (8)  \displaystyle f^{-1}(\bigcup_{\mu \in M} U_\mu) = \bigcup_{\mu \in M} f^{-1}(U_\mu)