以前別のところで書いたことがあるものですがここにも書いておきます。
【平方剰余】
ある整数 の平方を整数 で割ったときの余りが であるとき、 を法 に関する平方剰余といいます。
【ルジャンドルの記号】
- が法 に関する平方剰余であるとき
- が法 に関する平方剰余ではないとき
と を定義します。
この記法を拡張したものもあるようなので書いておきます。奇素数 と 整数 に対して
- が の倍数ではなく、ある整数 に対して であるとき
- が の倍数ではなく、任意の整数 に対して であるとき
- が の倍数であるとき
と定義します。
【平方剰余の相互法則】
, がではない素数のとき、(, は奇数なので、で割ると余るか余るかのどちらかとなります)
- をで割ると余るか、または、 をで割ると余るときは、
- をで割ると余り、かつ、 をで割ると余るときは、
が成り立ちます。これを平方剰余の相互法則といいます。
以下の表は縦に 、横に をとったとき q が法 p に関する平方剰余のとき●、そうでないとき○とした表です。
0003 | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ● | ○ | ● | ○ |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
0005 | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ● | ○ | ● | ○ | ○ |
0007 | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ○ | ● | ○ | ● | ○ |
0011 | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ● |
0013 | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ |
0017 | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ● |
0019 | ○ | ● | ● | ● | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ● |
0023 | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ○ | ● | ○ | ● |
0029 | ○ | ● | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ |
0031 | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● |
0037 | ● | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● |
0041 | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ● | ○ | ● | ○ |
0043 | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ● | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ● |
0047 | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ |
をで割ると余り、かつ、 をで割ると余るときに対角線より右上の部分の●と○を入れ替えたら、以下のように対角線に関して対称になります。
0003 | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ● |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
0005 | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ● | ○ | ● | ○ | ○ |
0007 | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ● | ● | ○ | ○ | ● |
0011 | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ○ |
0013 | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ |
0017 | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ● |
0019 | ○ | ● | ● | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ |
0023 | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ● | ○ |
0029 | ○ | ● | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ |
0031 | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ○ |
0037 | ● | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● |
0041 | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ● | ○ | ● | ○ |
0043 | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ● | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ○ |
0047 | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ |
以下の表は縦に 、横に をとったとき が法 に関する平方剰余のとき●、そうでないとき○とした表です。
0003 | ●○ |
---|---|
0005 | ●○○● |
0007 | ●●○●○○ |
0011 | ●○●●●○○○●○ |
0013 | ●○●●○○○○●●○● |
0017 | ●●○●○○○●●○○○●○●● |
0019 | ●○○●●●●○●○●○○○○●●○ |
0023 | ●●●●○●○●●○○●●○○●○●○○○○ |
0029 | ●○○●●●●○●○○○●○○●○○○●○●●●●○○● |
0031 | ●●○●●○●●●●○○○●○●○●●●○○○○●○○●○○ |
0037 | ●○●●○○●○●●●●○○○●○○○○●○○○●●●●○●○○●●○● |
0041 | ●●○●●○○●●●○○○○○●○●○●●○●○●○○○○○●●●○○●●○●● |
0043 | ●○○●○●○○●●●○●●●●●○○○●○●●●○○○○○●○○○●●○●○●●○ |
0047 | ●●●●○●●●●○○●○●○●●●○○●○○●●○●●○○○●○●○●●○○○○●○○○○ |
をで割ると余るときに中央より右の部分の●と○を入れ替えたら、以下のように左右対称になります。
0003 | ● | ● | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
0005 | ● | ○ | ○ | ● | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
0007 | ● | ● | ○ | ○ | ● | ● | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
0011 | ● | ○ | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ○ | ● | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
0013 | ● | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ○ | ● | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
0017 | ● | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ● | ||||||||||||||||||||||||||||||
0019 | ● | ○ | ○ | ● | ● | ● | ● | ○ | ● | ● | ○ | ● | ● | ● | ● | ○ | ○ | ● | ||||||||||||||||||||||||||||
0023 | ● | ● | ● | ● | ○ | ● | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ○ | ● | ○ | ● | ● | ● | ● | ||||||||||||||||||||||||
0029 | ● | ○ | ○ | ● | ● | ● | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ● | ● | ● | ○ | ○ | ● | ||||||||||||||||||
0031 | ● | ● | ○ | ● | ● | ○ | ● | ● | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ● | ● | ○ | ● | ● | ○ | ● | ● | ||||||||||||||||
0037 | ● | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ● | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ● | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ● | ○ | ● | ||||||||||
0041 | ● | ● | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ● | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ● | ● | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ● | ○ | ○ | ● | ● | ○ | ● | ● | ||||||
0043 | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ● | ● | ○ | ● | ● | ● | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ○ | ○ | ○ | ● | ● | ● | ● | ● | ○ | ● | ● | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ||||
0047 | ● | ● | ● | ● | ○ | ● | ● | ● | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ● | ● | ● | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ○ | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ● | ● | ○ | ● | ○ | ● | ○ | ○ | ● | ● | ● | ● | ○ | ● | ● | ● | ● |
【平方剰余の相互法則・第1補充法則】
がではない素数のとき、( は奇数なので、で割ると余るか余るかのどちらかとなります)
- をで割ると余るときは、 は法 に関する平方剰余であり、
- をで割ると余るときは、 は法 に関する平方剰余ではありません。
以下の表は縦に をとったとき が法 に関する平方剰余のとき■、そうでないとき□としたものを1列目に、 をで割ると余るときは、■と□を入れ替えたものを2列目に書いたものです。
0003 | □ | ■ |
---|---|---|
0005 | ■ | ■ |
0007 | □ | ■ |
0011 | □ | ■ |
0013 | ■ | ■ |
0017 | ■ | ■ |
0019 | □ | ■ |
0023 | □ | ■ |
0029 | ■ | ■ |
0031 | □ | ■ |
0037 | ■ | ■ |
0041 | ■ | ■ |
0043 | □ | ■ |
0047 | □ | ■ |
【平方剰余の相互法則・第2補充法則】
がではない素数のとき、( は奇数なので、で割ると余りは, , , のどれかになります)
- をで割るとまたは余るときは、 は法 に関する平方剰余であり、
- をで割るとまたは余るときは、 は法 に関する平方剰余ではありません。
以下の表は縦に をとったとき が法 に関する平方剰余のとき■、そうでないとき□としたものを1列目に、 をで割るとまたは余るときは、■と□を入れ替えたものを2列目に書いたものです。
0003 | □ | ■ |
---|---|---|
0005 | □ | ■ |
0007 | ■ | ■ |
0011 | □ | ■ |
0013 | □ | ■ |
0017 | ■ | ■ |
0019 | □ | ■ |
0023 | ■ | ■ |
0029 | □ | ■ |
0031 | ■ | ■ |
0037 | □ | ■ |
0041 | ■ | ■ |
0043 | □ | ■ |
0047 | ■ | ■ |
【オイラーの規準】
がではない素数、 が と素な整数のとき、
- が法 に関する平方剰余のとき、 の 乗を で割ったときの余りは 、
- が法 に関する平方剰余ではないとき、 の 乗を で割ったときの余りは になります。
以下の表は縦に 、横に をとったとき の 乗を で割ったときの余りが のとき■、 のとき□とした表です。
0003 | ■□ |
---|---|
0005 | ■□□■ |
0007 | ■■□■□□ |
0011 | ■□■■■□□□■□ |
0013 | ■□■■□□□□■■□■ |
0017 | ■■□■□□□■■□□□■□■■ |
0019 | ■□□■■■■□■□■□□□□■■□ |
0023 | ■■■■□■□■■□□■■□□■□■□□□□ |
0029 | ■□□■■■■□■□□□■□□■□□□■□■■■■□□■ |
0031 | ■■□■■□■■■■□□□■□■□■■■□□□□■□□■□□ |
0037 | ■□■■□□■□■■■■□□□■□□□□■□□□■■■■□■□□■■□■ |
0041 | ■■□■■□□■■■□□□□□■□■□■■□■□■□□□□□■■■□□■■□■■ |
0043 | ■□□■□■□□■■■□■■■■■□□□■□■■■□□□□□■□□□■■□■□■■□ |
0047 | ■■■■□■■■■□□■□■□■■■□□■□□■■□■■□□□■□■□■■□□□□■□□□□ |